Stefanuskerk

Jantien Hindriks uit Lieving zou in 1820 hebben verteld, dat Satan haar aangezet had om geheel Beilen in brand te steken en haar ook uitgelegd had hoe ze dit moest doen. En zo geweldig was de opschudding, toen dit verhaal de ronde deed, dat Jantien in verzekerde bewaring werd gesteld. Enkele weken bleef ze in Assen en werd na borgstelling door haar vader, moeder, en neef vrijgegelaten. Uiteindelijk bleek dat Jantien niets met de brand te maken had.

De meeste kerken uit de 12e en 13e eeuw waren Romaans. In de 15e eeuw veranderde dit met de opkomst van de gotische bouwstijl. Veel kerken werden in deze eeuw afgebroken en vervangen.

De huidige vorm van de kerk dateert van ca. 1400. Daarvoor was de kerk reeds tweemaal verbouwd en ook daarna is zij enkele malen gedeeltelijk of geheel gerestaureerd.

De kerk is een “rijp gotisch, éénbeukig gebouw, bestaande uit een 15e-eeuwse hoge toren van het Drentse type, met één grote diepe spitsboognis in elk der vier zijden van de drie geledingen boven de lagere ingangsgeleding, een wellicht reeds 16e-eeuws schip en een smaller, vermoedelijk 15e-eeuws koor”.

In 1910 werd een plan opgemaakt voor een ingrijpende restauratie. Het plan kwam werd niet ten uitvoer gebracht door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. In 1937 kon vervolgens wel een plan voor restauratie worden uitgevoerd. Toen is ook besloten om de kerktoren van een uurwerk met wijzerplaten te voorzien. De toren kon zo meer dienstbaar zijn aan het algemeen belang. Tijdens de restauratie werd een aantal interessante historische ontdekkingen gedaan. Zo kwamen er in de muren de nissen tevoorschijn uit de tijd, dat de kerk nog gebruikt werd door de Roomse erediensten. In één van deze nissen, direct bij de ingang, is een ingemetseld wijwaterbakje te zien. Verderop in de zuidgevel is een nis, waarin een fonteintje voor de priester stond, In de buitenmuur in de westgevel werd een nis aangetroffen, die gebruikt is voor een beeld of als een ruimte voor een beeld of het plaatsen van een kerkhoflicht.

In 1990 is de kerk nog een keer in zijn geheel, van binnen en van buiten, gerestaureerd. Op initiatief van de Promotiegroep Beilen werd tijdens deze restauratie weer een kleine luidklok geplaatst. De originele was in de tweede wereldoorlog door de Duitsers weggehaald om er munitie van te maken.

Eeuwenlang hebben er klokken in de kerktoren gehangen welke op zon- en feestdagen werd geluid. Ook bij overlijden en begrafenissen worden de klokken geluid. Men kon uit het aantal klokkeslagen afleiden of er een man, vrouw of kind werd “verluud”. Op de kleinste klok werden bij de aanvang van het luiden een bepaald aantal slagen gegeven. Twee keer slaan een vrouw, en drie keer een man. Het luiden van de klokken had vroeger de betekenis om de duivel te verjagen en geen vat kon krijgen op de ziel van de overledene. De kerkklokken waren immers in het verleden gezegend door geestelijken.

Een overlevering vermeldt, dat de klokken hier gegoten zouden zijn. Ter gelegenheid van het te verwachten, maar niet gerealiseerde, bezoek van Lodewijk Napoleon, koning van Holland, heeft men om meer de aandacht op Beilen te vestigen het geluid van de klok willen vergroten door er met een zware hamer op te slaan. Het uiteindelijke resultaat: een groot stuk werd uit de klok geslagen, terwijl Lodewijk Napoleon zich nooit heeft laten zien.

Het orgel is een éénklavierskerkorgel en is omstreeks 1829 vervaardigd door de orgelbouwer Johannes Wilhelmus Timpe en stond oorspronkelijk in de Broerkerk in Groningen. Het is in 1840 in de Hervormde kerk geplaats door dhr. B. Kerckhoff, die daarbij de orgelkas uitbreidde. In 1862-1863 heeft Petrus van Oeckelen het orgel zeer grondig verbouwd: hij vernieuwde onder mee al het pijpwerk. In 1967 heeft de firma Flentrop het instrument gerestaureerd.

Na de restauratie van 1990:

Restauratie en renovatie 2017

In 2017 werd er nog een keer gerestaureerd. Het leien dak werd onder andere helemaal vernieuwd en aan de buitenkant werd zo hier en opnieuwd gevoegd. De bedoeling was dat ook de binnenkant onderhanden werd genomen. ‘De kerk krijgt een andere functie, om het gebouw te kunnen behouden voor de toekomst’, vertelt Jan Drogt, voorzitter van de stichting Stefanuskerk Beilen. ‘Toen de hervormde en gereformeerde kerk fuseerden werd besloten dat de Pauluskerk hoofdkerk werd. De Stefanuskerk is een monument en verdient het om behouden te blijven, maar daarvoor heeft het een nieuwe functie nodig. Het is de bedoeling dat er onder meer concerten en lezingen gegeven worden, maar het gebouw kan ook gebruikt worden voor exposities en bedrijfspresentaties.’
De belangrijkste drijfveer van de stichting is het behoud van het monument voor Beilen. Kreuze: ‘Het gebouw kost elk jaar 30.000 euro en de exploitatie is erop gericht om die kosten in ieder geval terug te verdienen. Het kerkbestuur is eigenaar van de kerk en staat unaniem achter dit plan. Wij willen het gebouw klaar maken voor de toekomst, maar doen dat met respect voor het verleden.’
Het proces om goedkeuring voor de renovatie aan de binnenzijde verloopt echter moeizaam. Maar eindelijk werd op vrijdagmorgen 20 november 2020 in klein comité een officiële start gegeven aan werkzaamheden in de Stefanuskerk in Beilen. De vergunning voor de herinrichting is verleend. Het duurt tot april 2021 totdat de kerk weer opengaat.

De Stefanuskerk Beilen in Midden-Drenthe is een prachtige locatie voor het organiseren van evenementen. Het culturele hart en oudste gebouw van Beilen. Klik op de onderstaande knop voor meer info, de culturele agenda en het fotoalbum van de renovatie.

Onderstaande foto's zijn van na de renovatie van 2017 - 2021.