Beurtvaart

Beurtvaart

Beurtvaart was een vorm van scheepvaart, waarbij passagiers, vracht en vee volgens een dienstregeling langs een vast traject werden vervoerd. Het was het eerste openbaar vervoer in Nederland en het was eeuwenlang aan vergunningen en verordeningen gebonden. Het woord 'beurt' duidt in deze context op de geregelde volgorde waarin schippers moesten varen.

Beurtvaart ontstond in de vijftiende eeuw in de waterrijke kustgebieden van Holland. Van daaruit werden ook verbindingen met andere delen van de Nederlanden tot stand gebracht, plus enkele met buitenlandse steden. In omringende landen hebben eveneens soortgelijke diensten bestaan, althans op kortere afstanden. Maar het groeide alleen in de Nederlanden in de zeventiende en achttiende eeuw uit tot een omvangrijk en efficiënt netwerk.

Het was in vroegere tijden een gewoon transportmiddel in gebieden waar verplaatsingen over het water vlotter liepen dan verplaatsingen over het land. In de loop van de negentiende eeuw zou veel veranderen. De overheid trok zich terug uit de sector, innovaties als de stoommachine deden hun intrede en er trad schaalvergroting op. In de eerste helft van de twintigste eeuw snoepten andere vervoersvormen voortdurend marktaandeel weg, waarbij met name de vrachtwagen voor de bedrijfstak zeer concurrerend bleek. Eind jaren zestig van de twintigste eeuw kwam in Nederland een eind aan de beurtvaart.

Uit het tijdschrift van de historische vereniging gemeente Beilen, 2003, nr.4, Jeugdherinneringen:
Op de foto de havenkolk met enkele snikken en vrachtschepen. Links op de achtergrond is de boerderij van de familie Brunsting aan de Markt te zien. Rechts staat het café op de ‘Tippe’ van Jan Steenge. Het voorste schip is het beurtschip van Geert Beuving die tweemaal in de week op Assen voer. Het schip werd later door zijn zoon Nico Beuving overgenomen. Tot in de dertiger jaren van de 20ste eeuw werd dit werk door hem voortgezet, doch door de concurrentie van het spoor- en wegvervoer moest de dienst worden opgeheven. Het andere schip is waarschijnlijk de snikke van Hein Holwerda, die een beurtdienst had op Groningen. Ook was er nog een beurtdienst op Meppel die werd verzorgd door Jan Hellendoorn. De beurtschipper van Emmen-Assen v.v. was ook ingericht voor personenvervoer en daar hij langs het gehele Oranjekanaal voer, bestreek hij geheel het midden van de provincie Drenthe.
Op maandag kwamen veel marktbezoekers met de snikken naar Beilen. Twee à drie snikken voeren dan vanaf Smilde en Appelscha naar Beilen om de bezoekers te brengen. Het kwam nogal eens voor, dat waar ’s morgens de varkens of koeien hadden gestaan, 's middags op de terugreis de marktbezoekers lagen.